Chama cha Demokrasia na Maendeleo (CHADEMA), kinachoongoza upinzani nchini Tanzania, kimekuwa kwenye mwendo wa kupanda na kushuka kisiasa kwa muda mrefu. Tangu Mei 2021, chama hicho kimeonekana kushikilia msimamo mmoja thabiti: hakitashiriki uchaguzi wowote hadi katiba mpya itakapopatikana. Kauli hii, iliyoanza na mwenyekiti wa chama, Freeman Mbowe, ilirudiwa mara kadhaa na viongozi wengine, akiwemo mgombea wa zamani wa urais, Tundu Lissu.
Katika hotuba zake za Mei 2021 na Februari 2023, Mbowe na Lissu waliweka wazi kuwa chama chao kisingeshiriki uchaguzi wowote bila katiba mpya. Ilikuwa wazi kuwa CHADEMA iliweka matumaini makubwa kwenye mchakato wa katiba mpya, ikitarajia kuwa mabadiliko hayo yangewapa nafasi nzuri ya kushiriki chaguzi kwa haki zaidi. Lakini hadi leo, mchakato wa katiba mpya haujaanza, na chama kimejikuta katika mtego wa misimamo yake yenyewe.
Kubadilisha Gia Angani
Mabadiliko ya msimamo yalijitokeza wazi mnamo Disemba 2023, pale katibu mkuu wa CHADEMA, John Mnyika, alipoweka bayana kuwa maandalizi ya chama kwa ajili ya uchaguzi wa serikali za mitaa na uchaguzi mkuu wa 2025 yalikuwa yanaendelea. Miezi michache baadaye, Freeman Mbowe alienda mbali zaidi akitangaza kuwa CHADEMA haitasusia uchaguzi. Katika hotuba yake ya Julai 2024, Mbowe alisisitiza kuwa chama hicho kitashiriki chaguzi na kupambana kuwatoa madarakani watawala wa sasa, bila kujali kuwa bado hakujapatikana katiba mpya.
Mabadiliko haya ya ghafla yameacha maswali mengi. Kwa nini CHADEMA ilikubali kushiriki uchaguzi bila katiba mpya baada ya kuapa kutoingia kwenye chaguzi hizo? Je, ni mbinu ya kisiasa, au ni kukosa mkakati wa muda mrefu?
Kukosa Maandalizi ya Kutosha
Ingawa CHADEMA sasa imekubali kushiriki chaguzi, kuna dalili kwamba chama hiki hakijaandaa vyema kupambana kwenye uwanja wa uchaguzi. Madai yaliyotolewa na Godbless Lema mwezi Oktoba 2024 kwamba CCM imeanza kuandikisha wanafunzi kupiga kura yameibua mjadala mkali. Lakini ukweli ni kwamba, kama ilivyo kawaida ya siasa, malalamiko ya namna hii yanakuja pale ambapo maandalizi ya chama fulani hayapo sawa.
Chaguzi za serikali za mitaa, ambazo zinatarajiwa kufanyika hivi karibuni, ni mfano wa kwanza wa changamoto zinazowakabili CHADEMA. Uchaguzi huu ni kama 'rasharasha' tu kabla ya mvua kubwa ya uchaguzi mkuu wa 2025. Ikiwa chama hiki tayari kimeanza kutoa visingizio kabla ya uchaguzi huu mdogo, itakuwa vipi pale changamoto kubwa zaidi zitakapoibuka katika uchaguzi mkuu?
Athari za Kukosa Msimamo
Kwa miaka mitatu, CHADEMA imekuwa ikijitangaza kama chama ambacho hakitakubali kushiriki chaguzi bila katiba mpya. Wafuasi wa chama hicho walikuwa na matumaini kwamba chama kingeendelea kusisitiza msimamo huu. Hata hivyo, kwa sasa, ni wazi kuwa CHADEMA haijaweza kushikilia msimamo wake wa awali na sasa kimebadilisha gia angani, bila maandalizi ya kutosha.
Kukosa msimamo thabiti kumefanya chama hicho kionekane kama hakijui kinachokifanya, jambo ambalo linawafanya wafuasi na wananchi kwa ujumla kuanza kuhoji kama kweli kinaweza kuongoza nchi kwa umakini. Katika mazingira ya kisiasa yenye ushindani kama Tanzania, chama kinapokosa misimamo madhubuti na kinaanza kubadilisha mawazo bila sababu za msingi, kinapoteza uaminifu kwa wafuasi wake na wapiga kura kwa ujumla.
Hitimisho
CHADEMA kwa sasa kipo kwenye njia panda. Kukosa misimamo thabiti na kubadilisha kauli mara kwa mara kunazidi kuwagharimu kisiasa. Ikiwa chama hiki kinataka kuwa na nafasi nzuri katika uchaguzi mkuu wa 2025, kitahitaji kufanya kazi kubwa ya kurejesha imani kwa wapiga kura wake na kuhakikisha kinaweka mipango madhubuti ya maandalizi ya uchaguzi. Bila hivyo, kinaweza kuendelea kuwa mwathirika wa mikakati isiyokuwa na uelekeo na malalamiko ya mara kwa mara yasiyokuwa na tija.